Thời kỳ cuối toàn quyền trị vì Bắc Ngụy Hiếu Văn Đế

Cuối năm 494, lấy cớ Minh Đế Tiêu Loan cướp ngôi của chất tôn Tiêu Chiêu Văn), Hiếu Văn Đế đã chuẩn bị một chiến dịch lớn chống lại Nam Tề, xuất binh từ Lạc Dương vào tết năm 495. Ông ban đầu bao vây các trọng thành là Thọ Dương (壽陽, nay thuộc Lục An, An Huy) và Nghĩa Dương (義陽, nay thuộc Tín Dương, Hà Nam), song không thể sễ dàng chiếm được chúng, ông cũng thiếu quyết đoán trong các trận chiến chống quân Nam Tề. Đến cuối xuân năm 495, ông từ bỏ chiến dịch.

Trong mùa hè năm 495, Hiếu Văn Đế ban hành một số chiếu chỉ mà theo đó thì trang phục và ngôn ngữ Tiên Ti bị cấm, và người Tiên Ti phải mặc trang phục và nói tiếng của người Hán. (Miễn cho những ai trên 30 tuổi.) Vào mùa xuân năm 496, ông cũng ra lệnh cho người Tiên Ti phải đổi sang họ của người Hán, ông đổi họ của hoàng tộc (Thác Bạt) sang Nguyên. Ông cũng tăng cường sự phân tầng xã hội đã được tiến hành trong một thời gian trước đó, phong cho tám gia tộc Tiên Ti và năm gia tộc Hán vinh dự đặc biệt, và ra lệnh rằng tất cả các chức quan sẽ được ban dựa theo vị thế gia tộc, chứ không phải do tài năng, bất chấp sự phản đối mạnh mẽ từ Lý Xung. Các gia tộc được ban vinh dự đặc biệt gồm:

  • Tiên Ti
    • Mục (穆), họ Tiên Ti trước đây là Khâu Mục Lăng (丘穆陵)
    • Lục (陸), họ Tiên Ti trước đây là Bộ Lục Cô (步六孤)
    • Hạ (賀), họ Tiên Ti trước đây là Hạ Lại (賀賴)
    • Lưu (劉), họ Tiên Ti trước đây là Độc Cô (獨孤)
    • Lâu (樓), họ Tiên Ti trước đây là Hạ Lâu (賀樓)
    • Vu (于), họ Tiên Ti trước đây là Vật Nữu Vu (勿忸于)
    • Hề (奚), họ Tiên Ti trước đây là Đạt Hề (達奚)
    • Uất (尉), họ Tiên Ti trước đây là Uất Trì (尉遲)
  • Hán
    • Lư (盧)
    • Thôi (崔)
    • Trịnh (鄭)
    • Vương (王)
    • Lý (李)

Hiếu Văn Đế thậm chí còn bắt sáu hoàng đệ của mình phải giáng những chính thất hiện thời của họ làm thiếp, và lấy các con gái của những quan lại xuất thân từ năm gia tộc người Hán làm chính thất mới, một hành động bị các sử gia chỉ trích nặng nề.

Vào một thời điểm nào đó trước mùa thu năm 496, có lẽ do gợi ý của Phùng hoàng hậu, Hiếu Vũ Đế đã rước chị gái của bà là Phùng Nhuận quay trở lại hoàng cung. Phùng Nhuận cho rằng mình là chị gái nên không chịu kém cạnh Phùng hoàng hậu, bà ta bắt đầu tìm cách để làm suy yếu vị trí của em gái. Đến mùa hè năm 496, Hiếu Văn Đế phế truất Phùng hoàng hậu, Phế hậu sau đó đến Dao Quang tự (瑤光寺) và trở thành một ni cô.

Cũng trong mùa thu năm 496, Thái tử Nguyên Tuân do thấy không thích nghi được với các phong tục Hán hoặc do hoặc do thời tiết Lạc Dương quá nóng bức, đã âm mưu cùng những người ủng hộ chạy trốn về Bình Thành, có lẽ là nhằm lấy thành này để lấy thế đối đầu với phụ thân. Tuy nhiên, âm mưu của Thái tử đã bị phát giác, và Hiếu Văn Đế sau khi hỏi ý hoàng đệ là Hàm Dương vương Nguyên Hi (元禧), đã phế truất Nguyên Hi. Tuy nhiên, đã lại xuất hiện một âm mưu thứ hai, âm mưu lần này được tổ chức bởi các quan Mục Thái (穆泰) và Lục Duệ (陸叡), họ định nắm giữ vùng phía bắc để chống lại Hoàng đế. Tuy nhiên, một thúc phụ đằng xa của Hiếu Văn Đế là Nguyên Di (元頤) đã tiết lộ về âm mưu, những kẻ âm mưu phản nghịch đã dự định để Nguyên Di làm lãnh đạo của cuộc nổi loạn song ông chỉ giả vờ tham gia vào âm mưu của họ. Hiếu Văn Đế cử một đội quân do Nguyên Trừng (元澄) chỉ huy tiến đến Bình Thành, dập tắt âm mưu trước khi nó bắt đầu thực sự diễn ra, Mục Thái và Lục Duệ bị xử tử.

Đến mùa xuân năm 497, Hiếu Văn Đế lập một con trai khác, Nguyên Khác, làm thái tử. Do tin lời quan Lý Bưu (李彪) rằng cựu thái tử Tuân vẫn đang âm mưu nổi loạn, Hiếu Văn Đế đã buộc Nguyên Tuân phải tự vẫn. Vào mùa thu năm 497, Hiếu Văn Đế lập Phùng Nhuận làm hoàng hậu, và khi Cao quý nhân (mẹ đẻ của Nguyên Khác) qua đời sau đó, có tin đồn phổ biến rằng Phùng Hoàng hậu đã bí mật đầu độc bà để có thể nuôi dưỡng Nguyên Khác.

Cũng vào mùa thu năm 497, Hiếu Văn Đế đã mở một cuộc tấn công lớn khác vào Nam Tề, lần này quân Bắc Ngụy tập trung vào Uyển Thành (宛城, nay thuộc Nam Dương, Hà Nam). Mặc dù Hiếu Văn Đế chiếm được Uyển Thành và Tân Dã (新野, cũng thuộc Nam Dương ngày nay), song các trận chiến phần lớn vẫn bất phân thắng bại. Trong lúc Hiếu Văn Đế vắng mặt, xảy ra có một cuộc xung đột lớn giữa Lý Xung và Lý Bưu tại kinh thành Lạc Dương, và Lý Xung sau khi bắt giữ Lý Bưu đã chết trong tức giận. Do việc này và hơn nữa là do Minh Đế qua đời vào mùa thu năm 498, Hiếu Văn Đế đã không thể tiếp tục chinh phục một đất nước đang để tang hoàng đế của mình, ông đã chấm dứt chiến dịch vào mùa thu năm 498. Tại thời điểm đó, bản thân Hiếu Văn Đế lâm bệnh, vì thế ông ủy thác các công việc quan trọng cho hoàng đệ là Bành Thành vương Nguyên Hiệp (元勰), tuy nhiên, Hiếu Văn Đế sau đó đã hồi phục và có thể trở về Lạc Dương.

Tuy nhiên, trong khi Hiếu Văn Đế vắng mặt, Phùng Hoàng hậu đã bí mật dan díu với hầu cận là một tên thái giám giả hiệu Cao Bồ Tát (高菩薩). Cũng trong lúc Hiếu Văn Đế vắng mặt, Hoàng hậu đã cố buộc hoàng muội của ông là Bành Thành công chúa [có phu quân là Lưu Thừa Tự (劉承緒, con trai của Lưu Sưởng) đã chết trước đó] kết hôn với đệ của Hoàng hậu là Bắc Bình công Phùng Túc (馮夙), Bành Thành công chúa chạy trốn khỏi Lạc Dương và đến doanh trại của Hiếu Văn Đế, cáo buộc tội thông gian của Phùng Hoàng hậu. Khi Hiếu Văn Đế về đến Lạc Dương, ông đã bắt Cao Bồ Tát và phụ tá của Phùng Hoàng hậu là Song Mông (雙蒙) và thẩm vấn họ. Sau đó, ông cũng thẩm vấn cả Phùng hoàng hậu, và ông kết luận rằng bà đã thực sự phạm tội thông gian. Tuy nhiên, do không muốn gia tộc họ Phùng phải hổ thẹn, ông đã không phế truất bà, song không bao giờ nhìn mặt bà một lần nữa và cũng lệnh cho Thái tử Khác cũng làm như vậy. Ông nói rằng:[1]

Hoàng hậu thất đức, nhưng thực tâm ta không muốn phế nàng, chỉ lo Phùng thái hậu nơi suối vàng thêm đau lòng. Truyền nhốt Phùng thị vào chốn lãnh cung. Nếu còn lương tri, nàng ta sẽ tự kết liễu đời mình

Mặc dù tình trạng sức khỏe suy yếu, Hiếu Văn Đế sau đó đã quyết định một lần nữa nam chinh để chống lại một chiến dịch trả đũa của tướng Nam Tề Trần Hiển Đạt (陳顯達). Hiếu Vũ Đế có thể đẩy lùi và đánh bại Trần Hiển Đạt, song ông qua đời khi đang tiến hành chiến dịch. Nguyên Hiệp (元勰) và Nguyên Trừng giữ bí mật về cái chết của ông có đến khi thi thể của ông được đưa trở lại Lạc Dương, sau đó cái chết của ông được thông báo. Nguyên Khác lên ngôi và trở thành Tuyên Vũ Đế. Theo di chiếu của Hiếu Văn Đế, Phùng Hoàng hậu bị buộc uống thuốc độc chết.